Un dos escritores en éuscaro máis importantes e unha nova ilustradora que pasa de promesa a realidade únense para convidarnos a unha viaxe onde o onírico e o real conxuganse dando como resultado Soños de circo (Faktoría K de Libros), un fermoso álbum ilustrado cunha capacidade de evocación que chega por igual a cativos e a adultos.

Soños de circo, o primeiro traballo conxunto do escritor Joxan Ormazabal coa ilustradora Iraia Okina foi premiado no 2008 coa II Etxepare Beka de albums ilustrados en éuscaro, e chega agora ás librarías galegas nunha coidada edición da man de Faktoría K de Libros.

Joxan Ormazabal

Unha viaxe en tren cara o circo para mergullar ao lector nunha dormevela entre o real e o onírico. Qué pretendía encerrar neste álbum ilustrado? Cómo nace a idea de escribir Soños de circo?

Eu viaxo moito en tren, e será por iso que nunha ocasión veume esa idea á cabeza: 'Qué fan unha avoa e a súa neta unha tarde na estación? Cara onde se dirixen?' Velaí o xermolo do conto. De tódolos xeitos non ten máis misterio a cousa. A miña pretensión era escribir un texto que fora do gusto dos cativos e axeitado para ilustralo como álbum.

Principia a historia coa emoción de asistir ao marabilloso mundo do circo e continúa cunha dobre viaxe: por unha banda o real e por outra a dos soños, que é onde a historia cobra verdadeira importancia. É tan importante, como destacou o xurado do 'II Premio Etxepare', a imaxinación como antesala da vida real?

A vida real moitas veces non ten antesala, porque o ritmo que levamos é vertixinoso. Pero sempre é bo despregar a nosa imaxinación e xogar a construír novos mundos que voan ao redor da realidade.

A rapaza enfróntase aos seus pesadelos e entón aparece a figura da avoa para lle dar seguridade e confianza, a avoa serve de guía para fuxir dese mal soño.

Si. A nena vive unha experiencia agradable vendo o circo de nubes, pero agora séntese soíña e iso dálle medo, prodúcelle vertixe. É unha metáfora da soidade da vida reflectida nos soños.

'Ela durmira, pero non soñara coma min' di a nena referíndose a súa avoa. Esvaécese cos anos esa capacidade infantil de soñar, de imaxinar?

Eu diría que si. Nese sentido a diferenza entre a avoa e a súa neta é moi clara: a nena activa a súa imaxinación e logra ver, en soños, o circo por dúas veces; e a avoa non fixo máis que durmir durante as dúas horas que pasou no tren.

É precisamente nese derradeiro paragrafo onde a narración cobra todo o seu sentido, porque é alí onde queda patente a capacidade imaxinativa da cativa.

Este é o seu primeiro traballo de colaboración cunha das ilustradoras máis emerxentes de Euskadi. Cómo foi ese traballo conxunto con Iraia Okina?

Primeiro pasei o texto de Soños de circo a Iraia por se lle gustaba e vía posibilidades de ilustralo como álbum. Iraia gustou da idea e comezou a traballar, foi mostrándome as ilustracións e eu fun animándoa para que continuara co camiño emprendido, porque me parecían unhas ilustracións preciosas.

Vostede, que foi mestre durante moitos anos, en contacto cos máis pequenos, cómo ve a relación entre nenos e libros? E co libro en éuscaro?

Deixei moitos anos atrás a docencia, pero desde a editorial onde traballo dáme a impresión de que cada vez custa máis traballo introducir aos nenos nun mundo tan interesante como é o da lectura. Existen outros centros de interese, e supoño que ocorrerá o mesmo tanto co libro en éuscaro como co castelán, o galego ou co catalán.

En que momento se atopa a publicación de álbums infantís e de literatura infantil e xuvenil en éuscaro?

A publicación de álbums infantís en éuscaro é algo prohibitivo, economicamente inviábel, tendo en conta os custos de publicación e o número de lectores. Por iso é que sempre temos que publicar en coedición con algunha outra editorial, neste caso con Faktoría K de Libros. As editoriais en castelán supoño que terán máis posibilidades de publicación, aínda que en castelán tamén se ven moitas traducións.

Iraia Okina

Soños de circo é o seu primeiro traballo de colaboración con Joxan Ormazábal. Cómo resultou a experiencia de traballar con un dos principais escritores de literatura infantil e xuvenil de Euskadi?

Eu estaba moi ilusionada de poder traballar con Joxan, e cando el me contou o argumento de Soños de circo pareceume estupendo, polo que cando el rematou de escribilo comecei eu coas ilustracións.

O primeiro paso -agora que estou comezando- foi experimentar a partires de ideas e conceptos. Atopar os materiais e os procesos que funcionasen foi a parte da viaxe máis solitaria. A partires de aí houbo un intercambio de ideas con Joxan. Eu enviáballe as imaxes e el me daba a súa opinión.

Qué técnicas empregou para ilustrar este álbum? Son as que utiliza vostede habitualmente ou foron adaptadas especialmente para 'Soños de circo'?

En cada un dos traballos que vou desenvolvendo atopo materiais e técnicas con máis ou menos potencial artístico, pero sempre buscando unha linguaxe visual propia. En Soños de circo utilicei por vez primeira a técnica do collage, xa que ofrece moitas posibilidades combinando diferentes cores e texturas.

O onírico cobra gran importancia en Soños de circo. Cómo foi o reto de ilustrar ese mundo de soños, eses soños arroupados por nubes?

A miña intención era levar ao lector dunha escena a outra mediante ambientes diferentes. Hai dúas escenas principais: a realidade e o mundo de soños, que segundo o estado da nena mudan as cores. Tiven que facer moitas probas para conseguir o ambiente dese circo de nubes.

Como é o proceso de se enfrontar a un texto, especialmente cando este está dirixido a un público infantil?

A verdade é que non me sinto especialmente condicionada polo tipo de público ao que van dirixidas as ilustracións cando utilizo unha linguaxe visual. Sempre procuro, como obxectivo final, que tanto o autor como o público queden contentos e sorprendidos co resultado.

Desde o ano 2006 se dedica só a ilustrar álbum infantil. É o terreo no que se atopa máis cómoda para expresarse?

Tanto o meu traballo persoal como o profesional están intimamente relacionados, xa que recibo encargas como consecuencia do que eu fago por iniciativa propia.

A ilustración valórase pouco, a medio camiño entre a arte e o deseño, pero sen embargo o desexo de comunicar, de crear imaxes e de comprobar que estas funcionan sobre o papel, ver aos nenos e ás nenas lendo o libro para o que creei as ilustracións é un pracer que paga a pena.

Pero como non existe a forma de garantir unha longa vida profesional a idea é combinar ámbalas dúas cousas.

Desde o punto de vista dunha ilustradora, en qué momento se atopa o álbum ilustrado en Euskadi?

No mundo editorial, o sector que mostrou un maior interese polo traballo dos ilustradores é o mundo dos libros infantís. Artisticamente falando son as encargas máis gratificantes, pero o álbum infantil require unha inversión económica máis grande e a seguridade de recuperar gastos e obter rendibilidade económica é menor.

É por todo iso polo que as editoriais non soen arriscarse e normalmente o que se publica son traducións.