Print this page

Mamá (Kalandraka) de Mariana Ruíz Johnson

Rate this item
(6 votes)

 Non é doado atopar libros onde calquera lector poida sentirse identificado, e velaquí estamos ante un álbum ilustrado que nos converte en verdadeiros protagonistas; e protagonistas somos, porque Mamá, o libro co que Mariana Ruíz Johnson acadou o VI Premio Internacional Compostela para álbums Ilustrados, fala de ti, de nós, das nais, da maternidade.

O lector acha un pequeno poema que nos abre as portas á maternidade e á crianza nas súas múltiples facetas, tanto animais como humanas, e o fío que as une a todas: o amor das nais cara a súa crías.

De subliñar o agradecido tratamento das ilustracións que realiza Mariana Ruíz Johnson neste álbum ilustrado, onde predominan as cores dunha forte intensidade que agariman a mirada do lector, que nos aproximan aínda máis ao libro e fainos emocionar. Xa que logo, estamos ante outro dos verbos co que poderíamos representar e definir este libro.

Mamá demostra, un ano máis, a calidade deste premio que percorre e pasea polas feiras máis importantes do eido da literatura infantil e xuvenil o nome da capital de Galicia, á vez que nos achega por estas latitudes novos autores e ilustradores que desexamos que non sexan só como as aves de paso, e que aniñen na nosa lingua novas alfaias como esta da que agora falamos.

 


 

Fervenzas Literarias: Tomar a propia experiencia como pulo necesario para a creación. En qué momento foi vostede consciente de que tiña que escribir e ilustrar Mamá?

Mariana Ruíz Johnson: A necesidade de escribir esta pequena homenaxe á maternidade xurdiu dun xeito natural, no contexto da miña propia experiencia como mamá.

Meu fillo tería sobre os nove meses cando tras varios meses de inactividade volvín a sentarme no meu escritorio para traballar. Non podo negalo, facía tempo que tiña ganas de escribir e de ilustrar e os primeiros meses de crianza fixeron que esa necesidade fose case imposible de satisfacer. Daquela, era case lóxico que o primeiro que me saíra espontaneamente -unha vez que tiven o tempo preciso para sentar e principiar a traballar- fora a imaxe da vaca aleitando o xato. E seguido a iso, un poema que falaba sobre a maternidade.

 

Ese pequeno poema, a modo de arrolo ou canción de berce, serve de guía para tecer este álbum ilustrado, as palabras que por el flúen desembocarán nunha auténtica alegoría á maternidade; en fin, á vida.

Ese poema aflorou inocentemente, pero a medida que avanzaba no proxecto, decatábame de que estaba a tratar un tema que nos toca a todos os seres humanos, pois todos temos mamá. Iso produciume certa vertixe: cómo facer para non deixar fora a ninguén? Cómo facer para explicar o inexplicable? O meu medo era ser categórica, crear un discurso pechado. Vivín con esa inquietude ao longo dun tempo pero de socate decidín que este libro sería a MIÑA visión sobre a maternidade, e coido que é a visión máis íntima, a que ven das entrañas das entrañas, é sincera e difícil de cuestionar.

 

Como ven vostede de explicar, abarca neste traballo un tema de carácter universal. Pero non só entre as persoas, na ilustración que abre Mamá reflicte marabillosamente a correspondencia existente entre outras mamás do mundo animal.

Unha das primeiras imaxes que naceron no transcurso de elaboración deste álbum ilustrado é o da osa preñada. Logo apareceu a mamá humana, e o río que atravesa todo o libro, que para min é a división que traza o paralelismo entre o humano e o animal, pero tamén é a vida, o cambio, o fluír. Mama principia cunha dobre páxina baixo a frase “Mamá é tantas cousas”. Ese é un texto que me gusta, e a idea de mamá-casa é a máis universal que puiden atopar. “Mamá é tantas cousas” axudoume para xerar unha boa apertura a este tema, creo que é a porta que se lle abre ao lector para que poida explorar as infinitas formas que pode tomar o concepto mamá.

 

Aínda que estamos ante un libro co que gozamos lectores de todas as idades, está destinado especialmente ao público infantil. Puido vostede comprobar, no transcurso da promoción de Mamá, cal é a relación desas nenas e nenos coa maternidade?

Isto é algo que pensei no proceso de crear o libro, non quería que o mesmo fose simplemente a catarse persoal dunha autora que acababa de se converter en mamá. Coido que por iso apareceron os animais en primeira instancia: a min sempre me gustaron canda nena e a meu meniño atraíanlle máis que calquera outra cousa no mundo. E cando tiven a oportunidade de ler Mamá a un grupo de nenos en Madrid, decateime de que os animais era o que máis lles conmovía do libro.

A idea de maternidade é algo que lles toca de preto pero non creo que sexa algo do que sexan moi conscientes. Este libro pon o foco no concepto da maternidade dende o punto de vista do amor. Todo o tempo imaxinei a un neno mirando o libro acompañado de mamá. Unha oportunidade de tratar e conversar sobre ese vínculo tan forte, de pensalo a través da lectura.

 

As ilustracións de Mamá desbordan colorido, calor, proximidade. Ten reminiscencias ao folclore suramericano, coa natureza sempre presente. Que podemos atopar tras o labor artístico de Mariana Ruíz Johnson?

Si, en verdade estou moi interesada na arte popular latinoamericana, tiven a oportunidade de viaxar moito polo meu continente e esas viaxes afectaron en grande medida tanto ao meu estilo como a miña forma de pintar. Paréceme que esa profusión de elementos e cores case que barroca ten que ver coa idea de vida que quixen transmitir. Ademais, a nai é unha figura moi forte neste tipo de representacións folclóricas. No meu país hai unha santa popular chamada a Difunta Correa, unha muller que morreu de sede no deserto pero que aínda así puido aleitar o seu bebé e salvarlle a vida. A xente deixa ofrendas no seu santuario e a ilustración final do libro penseina como unha sorte de altar á maternidade, tal vez como cita a este personaxe popular.

 

Nunha das ilustracións hai un agradecemento explícito a Paul Klee. Que se atopa tras esa gratitude ao pintor xermano-suízo?

Meu papá é un fanático do pintor suízo, e cando creei este álbum estaba coidando a casa de meu pais porque eles estaban de vacacións. Mentres exploraba a biblioteca, atopei un libro de Klee, e estivo no meu escritorio durante todo o proceso. Sinto que ver a súa obra deume a inspiración precisa para avanzar co libro. Unha das ilustracións de Mamá emula a composición dunha das súas obras máis famosas.

 

Que técnicas e recursos empregou para desenvolver as ilustracións de Mamá?

O libro realizouse por completo empregando técnicas dixitais, sobre bases que xa tiña escaneadas e feitas a man. Pero o proceso foi, na súa maior parte, dixital. Foi a técnica que tiña ao meu alcance e que era a máis compatible coas miñas tarefas maternais, xa que me permitía ir e volver facilmente ao ordenador sen “perder o fío”.

 

Dos seis premio Compostela de Álbum Ilustrado entregados ata o de agora, cinco premios foron para creadores americanos, sendo vostede a segunda arxentina. Por que pensa que gusta tanto en Europa a ilustración procedente de América?

En Arxentina o Premio Compostela ten moita fama e os ilustradores vémolo case como un sono, una meta importantísima para a nosa carreira. Para min foi iso, ofreceume a seguridade persoal da que precisaba e situoume internacionalmente como autora de libros álbum.

Cústame moito contestar a pregunta sobre o voso gusto pola ilustración americana, xa que eu admiro moito a ilustración europea. Pero pensándoo ben, máis alá da calidade, acho que os ilustradores latinoamericanos temos algo que podemos describir como “garra”, unha potencia na cor, nas formas, na capacidade de traballo. Esforzámonos moito por publicar, penso que quizabes temos menos facilidades e iso fainos fortes. Hai alegría e esperanza no noso traballo.

 

 

 SMTP (Ames/Buenos Aires). Febreiro, 2014