Tomando as palabras dun dos personaxes de As horas rotas, estamos diante dun libro que ten como escenario unha paisaxe de “amor e morte”.

Eu estiven dende sempre moi intrigada co tema de Guerra Civil. Fun unha nena da posguerra e naquel tempo, ao estar tan preto a fin de guerra, non se amentaba nada dela. Cos anos funme decatando do que pasara, de que un tío meu de dezasete anos morrera na contenda ou que meu pai estivo perseguido por ser da CNT. As guerras son a peor cousa que pode haber. Foi horrible, mais eu estaba impresionada.

Decidín escribir sobre a guerra. Tiña algúns apuntamentos e pensaba sobre o que podía aportar eu, que é o que tiña que contar. Non pretendía escribir unha historia da Guerra Civil ao estilo clásico. Quería facer algo diferente e ao final o resultado é o que se ve en As horas rotas: a historia de dúas familias, que sen ter culpa de nada vense involucradas no medio da loita. Cada unha das familias conta cun fillo e toman refuxio nunha casa de campo, na aldea, para pasar os anos máis duros da guerra. O libro reflicte moitos dos aspectos que xorden nestes ambientes bélicos, como son a traizón, familias esnaquizadas, a morte...

Aínda que recoñezo que pode ser un libro dramático é moi real.

Fía en As horas rotas un relato coral baseado nos acontecementos da Guerra Civil. Unha historia a varias voces unida cos elos da violencia, a traxedia, ... conformando unha cadea que motiva unha peregrinación ás orixes, mentres se tece ese pano sentimental da construción da memoria.

A historia vai avanzando cara diante e cara atrás no tempo, pero sen chegar a perder en ningún momento o fío da historia, penso eu. Conxúganse basicamente a voz do narrador coa de Antía, á que poderíamos denominar a protagonista desta novela. Logo, en medio, entrelázanse historias que teñen visos de realidade, aínda que pasados polo filtro da imaxinación, como son a historia do Perborol ou da nena que viaxa coa nai no tren cara Asturias.

Que referencias tomou para a escritura de As horas rotas? Que pesou máis? Outras novelas, lembranzas, feitos reais, silencios rotos...

Hai que ter en conta que en Galicia, na Guerra Civil e no período de posguerra, non houbo unha fronte aberta, pero si existiu moita represión. Por exemplo, o acontecemento que se conta na novela do asasinato da muller do Gobernador de A Coruña, embarazada e tirada na cuneta, é real*. Por sorte, nos últimos anos saíron moitos libros contando o que realmente sucedeu nese período, moitas historias, silencios que tomaron voz. Todo iso axudoume para escribir esta novela. A min non me gusta meterme con ninguén, pero quero contar a verdade, aínda que a máis dun lle doa. E As horas rotas é o meu gran de area para falar dese tempo.

*Juana Capdevielle, dona de Francisco Pérez Carballo, gobernador civil de A Coruña, apareceu asasinada nunha cuneta en Rábade o 18 de agosto de 1936. Máis información na Galipedia e en culturagalega.org

Nun escenario bélico dous rapaces, David e Antía, viven un espertar á vida, ao amor. A fraga de Taboira convértese para eles nun pequeno mundo que lles anestesia de todo ese sangre e lume que asolaga o país.

Hai un momento moi fermoso. Cando David e Antía, no faiado da casa, danzando, caen e os seus beizos se xuntan. Antía decátase de que ese bico é diferente ao bico dun neno.

Na fraga Antía e David atopan o amor. E ese amor contrasta cos feitos que están a suceder fora dela, a violencia. A natureza sérvelles de refuxio e salvación, no bosque séntense a salvo, illados de todo horror.

Eu na natureza sentinme a salvo de todo. Canda noviña marchabamos toda a familia ao campo, a Oza dos Ríos. Alí sentíame eu un pouco como Antía.

Dous dos personaxes que teñen máis forza en As horas rotas son Laura e Estela, dúas mulleres liberais, republicanas, lectoras de Safo, que crean un niño de amor por mor de todas as cousas terribles que pasan ao seu redor.

Si, por mor das circunstancias tan terribles que padecen. Tal e como conto no libro, elas se “borran con caricias” todo o que lles ocorre. Elas quérense, pero cun amor moi limpo. Despois de padecer todo o que pasan, elas pensan que os homes son os amos da guerra, os señores fálicos da guerra. A min pareceume que acaía moi ben na historia que elas atopasen o consolo amándose.

Dende aquela Flor de xiz (Primerapersona) que publicou no 2003 unha fervenza poética rompe contra a prosa das súas novelas. Unha poesía que bebe por partes iguais da nosa tradición do realismo máxico pasado por un filtro lorquiano. E velaquí o resultado: unha prosa de gran poder evocador.

Lorca é o meu poeta predilecto, de sempre me impresionou moito a súa poesía. De feito, nun capítulo de As horas rotas dáse conta da súa morte. Por outra banda na miña casa sempre se viviu un ambiente de realismo máxico [risos]. O meu avó era un gran narrador. Eu lémbrome del contando historias e toda a familia arredor escoitando. Eu crieime cos meus avós e el me contaba cousas, levábame ao porto, subíame aos barcos... Nese sentido penso que herdei moito del.

Pola miña vea poética eu sintetizo moito, en tres páxinas podo dicir todo o que quero contar. Entón, para que vou escribir máis, por que alongar innecesariamente a historia? Creo que unha palabra axeitada ten máis forza e é capaz de evocar máis que unha descrición.

Para Antía as feridas non acougan, cos anos seguen a sangrar. Poden estas cicatrizar algunha vez?

A xente ten a capacidade de asumir as circunstancias que lle acontecen. Ao igual que as alegrías pasan rápido as dores asúmense pero marcan, fican dentro dun. Eu penso que a Antía sucédelle iso, pasa unha vida moi dramática e ten ganas de volver a Taboira para ver se é quen de perdoar eses anos horrorosos.

Pero realmente o bonito de Antía é esa carta que lle escribe o pai á nai xusto antes da guerra, onde fala do Fénix español de Madrid. A figura do Fénix a min interésame moito, porque é quen de renacer das súas cinzas e o que hai que facer contra as adversidades. Aínda que queden as marcas, hai que sobrepoñerse a todo.

A Coruña. Abril 2011